William Adams, onze hotemetoot in Japan
William Adams, stuurman van het Nederlandse schip de Liefde
Als het Nederlandse schip de Liefde op 19 april 1600 zinkend en met gerafelde zeilen in Japan aankomt, zijn aan boord nog maar 24 zeelieden in leven. Tijdens de vreselijke reis zijn 86 anderen zijn gestorven. Nog maar zes mannen kunnen lopen.
Schipper Jacob Quackernaeck ligt al weken meer dood dan levend in zijn kooi.
Het is de stuurman die het gehavende schip veilig de baai van Usuki binnenbrengt, in Zuid-Japan 
Die stuurman is een Engelsman en hij heet William Adams 
Nog nooit eerder heeft een Nederlands schip Japan bereikt. Maar de ontvangst valt tegen...
Portugese priesters in Japan zeggen tegen de autoriteiten dat de Liefde een smerig Hollands piratenschip is, en dat de overlevenden gekruisigd moeten worden.
Het schip wordt beslag genomen en de overlevenden worden opgesloten in het kasteel van Osaka. Tien van hen zijn zo ziek (ze lijden vooral aan scheurbuik) dat ze in de gevangenis alsnog bezwijken.
Expeditie
De Liefde maakte deel uit van een Rotterdamse expeditie van vijf schepen die twee jaar eerder uit Nederland waren vertrokken
De schepen probeerden Oost-Indië via een nieuwe route te bereiken: door om de zuidpunt van Zuid-Amerika heen te varen - maar dat liep helemaal verkeerd.
De Hoop verging met man en muis, de Blijde Boodschap viel in Spaanse handen, de Trouw werd veroverd door de Portugezen. Het Geloof draaide om en vluchtte terug naar Nederland.
De Liefde verzeilde op de Stille Oceaan in een orkaan, en kwam ten slotte, per ongeluk, aan in Japan.
In de gevangenis
Als de overlevenden wanhopig in de donkere gevangenis van het kasteel in Osaka zitten, probeert stuurman Adams van mede-gevangenen Japans te leren. Na zes weken is hij de eerste die voor de daimyo wordt gebracht en zijn verhaal mag doen.
De daimyo raakt geïnteresseerd in de bescheiden, intelligente Engelse stuurman, die zowaar al een paar woorden Japans spreekt. Adams overtuigt de daimyo ervan dat de Portugezen hem onzin op de mouw spelden.
Op de oude prent rechts is te zien hoe William Adams op een kaart aanwijst waar Nederland ligt
Geen piraten
Terwijl twee Portugezen boos toekijken, legt de stuurman uit dat de vijf schepen probeerden een nieuwe handelsroute te vinden tussen Nederland en Oost-Indië.
"Wij zijn geen piraten", zegt hij. "We zijn in oorlog met Spanje en Portugal, daarom hebben wij kanonnen aan boord. En daarom vertellen die kerels leugens over ons."
De daimyo gelooft de stuurman. Hij geeft bevel om de Nederlandse bemanning vrij te laten. Ze mogen doen en laten wat ze willen in Japan.
Anjin-san
In de jaren daarna krijgt Anjin-san (meneer stuurman), zoals de Japanners Adams noemen, steeds meer invloed.
Samen met andere overlevenden van de Liefde helpt hij de daimyo tijdens een burgeroorlog. De Nederlanders schieten met de scheepskanonnen die aan land zijn gebracht. Hierdoor wint de daimyo. Hij wordt shogun: de baas van heel Japan
De twee worden vrienden. Adams helpt de Japanners waar hij maar kan. Hij leert hen hoe Europeanen schepen bouwen , en laat zien hoe je op zee kunt navigeren met een kompas .
Adams waarschuwt de shogun dat de Portugezen en Spanjaarden de hele wereld katholiek willen maken - dus ook alle mensen in Japan. "Als dat lukt luistert de bevolking niet meer naar u. Katholieken gehoorzamen alleen de paus in Rome."
Mede daardoor verbiedt de shogun het christendom in Japan, en laat hij alle christenen vermoorden.
Hatamoto
Ken je het woord hotemetoot? In Nederland gebruiken we dat woord voor iemand met een hoge positie. We noemen een burgemeester wel eens zo, of een politiecommisaris, of de voorzitter van een voetbalclub. Het woord komt uit het Japans: hatamoto is daar een adelijke titel, een soort super-samoerai - hoger kan niet. In 1614 benoemt de sjogun stuurman William Adams tot hatamoto.
De shogun schenkt Adams ook een groot landgoed, negentig slaven en bedienden, en een hoog jaarlijks inkomen. Nooit eerder was een Europeaan die eer ten deel gevallen, en na William Adams is dat ook nooit meer gebeurd.
Adams trouwt met Oyuki, dochter van herbergier Magome Kageyu (hoewel hij in Engeland ook al is getrouwd). Hij krijgt twee kinderen bij Oyuki; hij noemt ze Joseph en Susan. Vaak reist hij heen en weer tussen zijn gezin, de shogun in Edo en de Nederlanders in Hirado.
Want dankzij Adams mag de VOC in Japan handel gaan drijven en in Hirado een groot handelshuis bouwen.
Daarom staat nu in Hirado dit standbeeld van hem
Afscheid
Halverwege de winkelstraat in Hirado staat ook nog steeds het huis waar Adams toen woonde. Toen Rob Ruggenberg na zijn onderzoek in Japan afscheid nam van degenen die hem hadden geholpen, deed hij dat in het vroegere huis van Adams .
Zelfs het graf van William Adams ligt nog steeds in Hirado, op een mooie heuvel, boven het dorp. Een paar jaar geleden is een handjevol aarde en zijn wat stenen van het graf van zijn Engelse vrouw Mary Hyn naar Hirado overgebracht, en hier begraven.
Daardoor lijkt het nu alsof ze hier samen liggen (terwijl hij meer van zijn Japanse vrouw hield dan van Mary, die hij na zijn vertrek in 1598 nooit meer heeft gezien).
Brieven
Dat blijkt bijvoorbeeld uit de twee lange brieven die Adams aan Mary schreef , waarin hij vertelde wat er in Japan was gebeurd. Uit die brieven spreekt weinig verlangen naar zijn vrouw, de toon is zakelijk.
Op basis van onder meer die brieven schreef James Clavell de wereldberoemde bestseller Shogun. Daar werd weer een Amerikaanse televisieserie van gemaakt die in de hele wereld werd bekeken. Klik hier voor een interessante (Engelstalige) bespreking van Clavells boek.
Als de stuurman sterft, op 6 mei 1620, is hij bijna 57 jaar oud. Reyer Willeboorts, de hoofdpersoon in De boogschutter van Hirado, is dan nog niet eens geboren. Als Reyer in Japan arriveert, rond 1637, is het land totaal veranderd. Er is een nieuwe shogun en het scheelt maar weinig of hij jaagt alle Nederlanders weg uit Japan. Meneer Caron, die toen de baas was van de VOC in Hirado, zal vaak verzucht hebben: "Leefde William Adams nog maar!" Want de Engelse stuurman wist alle problemen op te lossen.
